برای بعضی‌ها حتی تصور اینکه ترمز دستی خراب شده باشد هم ترسناک است؛ البته ما هم به آن‌ها کاملا حق می‌دهیم. خرابی ترمز دستی چیزی نیست که بتوانید نادیده‌اش بگیرید چون به‌طور مستقیم با امنیت خودتان، خودرو و دیگران در ارتباط است. اگر تازگی‌ها متوجه شده‌اید بعد از کشیدن ترمز دستی، خودرو همچنان حرکت می‌کند، بدانید که وضعیت ترمز دستی خودرویتان اصلا خوب نیست. البته تمام نشانه‌های خرابی ترمز دستی این‌قدر واضح نیستند. همراه‌مان بمانید؛ در این مطلب درباره انواع ترمز دستی و دلایل و نشانه‌های خرابی آن‌ها صحبت می‌کنیم. همچنین نکاتی برای نگهداری و پیشگیری از خرابی آن‌ها را مطرح کرده‌ایم که قطعا باعث افزایش طول عمر ترمز دستی خودرویتان می‌شود.
انواع ترمز دستی
ترمز دستیِ اهرمی که همه ما می‌شناسیم، تنها یکی از انواع ترمز دستی است. همان‌طور که می‌دانید، ترمز دستی بخشی از سیستم ترمز خودرو است و عملکرد درست آن بسیار اهمیت دارد. انواع مختلفی از ترمز دستی وجود دارد که از نظر شکل ظاهری با هم تفاوت دارند اما نحوه عملکرد همه آن‌ها مشابه است.
انواع ترمز دستی از نظر مکانیزم راه‌‌اندازی
- ترمز دستی مکانیکی: اهرمی و پدالی؛
- ترمز دستی برقی: دکمه‌ای.
انواع ترمز دستی از نظر عملگر
- ترمز دستی روی چرخ مجهز به ترمز کفشکی؛
- ترمز دستی روی چرخ مجهز به ترمز دیسکی؛
- ترمز دستی روی میل گاردان؛
- ترمز دستی برقی.
دلایل خرابی ترمز دستی
علاوه‌بر استفاده نادرست و اطلاع نداشتن از شرایط نگهداری ترمز دستی، عوامل بیرونی هم زمینه‌ساز خرابی ترمز دستی هستند که ازجمله رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. آلودگی هوا
اگر در محل زندگی شما گرد‌وغبار و آلودگی هوا زیاد است، امکان نشت این آلودگی‌ها به داخل بدنه خودرو و چسبیدن‌شان به سیم‌های سیستم ترمز دستی یا لنت‌های ترمز وجود دارد. این آلودگی‌ها در طولانی‌مدت به عملکرد صحیح ترمز دستی آسیب وارد خواهند کرد.
۲. کشیدن بیش‌ازحد ترمز دستی
با کشیدن بیش‌ازحد و غیرضروری ترمز دستی احتمال گیر کردن و قفل‌کردن ترمزهای خودرو به دیواره کاسه چرخ زیاد می‌شود. در این صورت حتی با رها کردن ترمز دستی هم تغییری در وضعیت خودرو ایجاد نمی‌شود. اگر خودرو در چنین وضعیتی قرار گرفت، می‌توانید خودرو را کمی به جلو و عقب تکان دهید یا چندین‌بار پشت سر هم ترمز را بکشید و رها کنید. کسانی هم که دانش فنی دارند می‌توانند به‌صورت دستی، کابل‌های ترمز در زیر خودرو را کمی بکِشند تا ترمز رها شود. اگر با انجام این کارها مشکل حل نشد، با یدک‌کش خودرو تماس بگیرید تا شما را به نزدیک‌ترین تعمیرگاه منتقل کند.
۳. یخ زدن ترمز الکترونیکی
در آب‌وهوای سرد‌ومرطوب احتمال یخ زدن ترمز الکترونیکی خودرو زیاد است. اگر در منطقه‌ای با چنین آب‌وهوایی زندگی می‌کنید و ترمز دستی شما از نوع برقی است، پیشنهاد می‌کنیم که پیش از حرکت، خودرو را درجا کمی روشن نگه دارید تا گرم شود.
نشانه‌های خرابی ترمز دستی
اگر با نحوه عملکرد سیستم ترمز دستی آشنایی داشته باشید، می‌توانید خرابی‌ها و آسیب‌های آن را بهتر و زودتر تشخیص دهید.
ترمز دستی‌ها معمولا از سه بخش اهرم، سیم و جعبه لنت تشکیل شده‌اند. در برخی از خودروها ترمز دستی یک سیم و در برخی دو سیم دارد. با کشیدن اهرم ترمز دستی، سیم متصل به لنت چرخ‌های عقب خودرو کشیده و خودرو توقف می‌شود.
۱. متوقف نشدن خودرو بعد از کشیدن ترمز دستی
یکی از نشانه‌های خرابی ترمز دستی این است که ترمز دستی را می‌کشید اما خودرو متوقف نمی‌شود. این مسئله دلایل زیادی دارد مثلا ممکن است کابل ترمز دستی پوسیده باشد یا عملکرد سیستم الکترونیکی دچار نقص شده باشد.
۲. روشن شدن چراغ چک ترمز دستی
کنار نشانگر سرعت، چراغ هشداری با علامت P وجود دارد که مربوط به ترمز دستی یا ترمز پارک است. اگر ترمز دستی خوابیده باشد و این چراغ چک روشن شود یا چشمک بزند یا اینکه بعد از کشیدن ترمز دستی روشن نشود، نشانه این است که ترمز دستی خراب شده است.
۳. خرابی اهرم ترمز دستی
یکی از شایع‌ترین خرابی‌های ترمز دستی مربوط به اهرم یا دسته آن است. این نوع خرابی اکثرا به‌خاطر فشار ندادن دکمه ترمز دستی است. در ترمز دستی‌های اهرمی، دکمه‌ای در انتهایی‌ترین بخش اهرم وجود دارد که اول باید آن را به داخل فشار دهید و سپس ترمز دستی را بکشید. بسیاری از افراد به‌خاطر اینکه زور زیادی برای کشیدن ترمز دستی نیاز نیست یا اینکه صدای کشیدن ترمز دستی بدون فشار دادن دکمه را دوست دارند، دکمه را نمی‌زنند. اما همین کار در بلندمدت باعث خرابی دندانه‌های داخل اهرم، کم‌شدن پایداری و درنتیجه خرابی ترمز دستی می‌شود.
۴. اصطکاک کفشک و کاسه
گاهی با اینکه ترمز دستی پایین است اما باز اصطکاک خودرو و زمین بیشتر از حالت عادی است. یعنی انگار هنوز ترمز دستی کشیده شده است. متأسفانه در این حالت هم به‌دلیل اصطکاک کفشک با کاسه شاهد نوع دیگری از خرابی ترمز دستی هستیم.
۵. شتاب کمتر نسبت به گذشته
یکی دیگر از نشانه‌های خرابی ترمز دستی به شتاب خودرو برمی‌گردد. کم بودن شتاب خودرو نسبت به گذشته به‌دلیل درگیر بودن سیستم ترمز است که بخشی آن متوجه ترمز دستی است. اگر در زمان رانندگی متوجه شدید خودرو مانند گذشته شتاب نمی‌گیرد، حتما خودرو را نزد تعمیرکار ببرید.
تنظیم و رگلاژ ترمز دستی
برای اطمینان از عملکرد صحیح ترمز دستی به‌صورت دوره‌ای آن را رگلاژ کنید. پیشنهاد می‌کنیم که رگلاژ ترمز دستی را یک تعمیرکار و متخصص برایتان انجام دهد. اگر خودتان هم به‌اندازه کافی مهارت دارید، می‌توانید با یکی از روش‌های زیر کار تنظیم و رگلاژ ترمز دستی را انجام دهید.
روش اول تنظیم ترمز دستی
- ابتدا ترمز دستی را بخوابانید و درب کنار آن را باز کنید.
- سپس پیچ رگلاژ را بچرخانید و تا زمانی که ترمز دستی ۵ دندانه بالا آمد، آن را بپیچید.
روش دوم تنظیم ترمز دستی
- خودرو را به مکانی صاف و بدون شیب برید و آن را پارک کنید.
- ترمز دستی را کامل پایین ببرید.
- پیچ رگلاژ را شل کنید و در یک دور آخر قبل از اینکه باز شود، دست نگه دارید.
- اهرم ترمز دستی ۴ یا ۵ بار پشت سر هم بالا و پایین ببرید.
- ترمز دستی را مجدد بخوابانید و ماشین را روشن کنید.
- پدال ترمز را حداقل ۴ بار با بیشترین نیرو فشار دهید و رها کنید. در هر بار فشار دادن پدال ترمز آن را ۳ الی ۵ ثانیه نگه دارید.
- خودرو را خاموش کنید.
- سپس پیچ رگلاژ را به‌اندازه‌ای که ترمز دستی ۹ دندانه بالا باشد و سفت شود، بچرخانید.
تقویت ترمز دستی
هر کاری که باعث تقویت و بهبود وضعیت سیستم ترمز، لنت و دیسک ترمز شود، بر عملکرد صحیح و تقویت ترمز دستی هم تاثیرگذار است. برای تقویت سیستم ترمز خودرو می‌توانید این کارها را انجام دهید:
- استفاده از دیسک سوراخ‌دار که از نظر دفع حرارت عملکرد بهتری دارد. به‌خصوص اگر دفعات ترمزگیری شما زیاد است.
- استفاده از لنت‌های سرامیکی که میزان تولید حرارت آن‌ها در ترمزگیری پایین است و همین طول عمر لنت ترمز را بالاتر می‌برد.
نحوه مراقبت و نگهداری از ترمز دستی
ترمز دستی مانند بخش‌های دیگر خودرو به‌مرور زمان دچار استهلاک خواهد شد. کاری که ما می‌توانیم بکنیم این است که این فرایند را به تعویق بیندازیم و با نگهداری صحیح، طول عمر ترمز دستی را بیشتر کنیم.
در انواع ترمز دستی خصوصا نوع سیمی (یک‌سیم و دوسیم) کابل فلزی مستعد کشیدگی است. از طرفی لنت و دیسک هم به مرور فرسوده می‌شوند. اینجاست که نکات نگهداری و سرویس دوره‌ای خودرو اهمیت پیدا می‌کند.
به‌غیر از زمان‌هایی که برای سرویس دوره‌ای مراجعه می‌کنید، هرازگاهی خودرو را برای بررسی سیستم ترمز نزد مکانیک ببرید. مکانیک بسته به وضعیت سیستم ترمز، یکی از اقدامات تعویض، کالیبراسیون یا تمیزکاری را انجام می‌دهد.
راه‌های جلوگیری از خرابی ترمز دستی
برای اینکه گرفتار مشکلات مربوط به خرابی ترمز دستی نشوید یا حداقل آن‌ها را شدیدتر نکنید، بهترین کار پیشگیری است. برای پیشگیری از خرابی ترمز دستی نکات زیر را به خاطر بسپارید:
- تا زمانی که خودرو کاملا متوقف نشده است، ترمز دستی را نکشید.
- ابتدا دکمه اهرم را فشار دهید و سپس ترمز دستی را بکشید.
- ترمز دستی را در زمان حرکت یکباره نکشید.
- نیازی به کشیدن زیاد و بیش‌ازحد ترمز دستی نیست.
- زمانی که خودرو در دنده است، بهتر است ترمز دستی را نکشید.
- هر چندوقت یک‌بار خودرو را به تعمیرگاه ببرید تا مکانیک ترمز دستی و کالیبراسیون را بررسی کند.
نحوه تست و بررسی ترمز دستی
یک راه برای اطمینان از عملکرد درست ترمز دستی، تست تپه یا تست سراشیبی است. برای این کار خودرو را به یک سطح شیبدار ببرید و آن را به کمک ترمز دستی پارک کنید. خودرو نباید هیچ‌گونه حرکت و لغزشی داشته باشد. اگر خودرو یکباره شروع به لغزیدن کرد، یعنی ترمز دستی خراب شده است و باید فورا خودرو را با ترمز پدالی متوقف کنید.
تست دیگر که آن را چندان توصیه نمی‌کنیم، تست عملکرد ترمز دستی در حین شتاب گرفتن است. اگر به‌دلیل نخواباندن ترمز دستی نتوانید حرکت کنید یا شتاب بگیرید، یعنی ترمز دستی به‌طور صحیح کار می‌کند. اما اگر بعد از کشیدن ترمز دستی، مقاومت و مانعی بر شتاب گرفتن خودرو اعمال نشد، بهتر است در اسرع وقت برای معاینه فنی سیستم ترمز دستی خودروی خود اقدام کنید.
